Đau cổ phát sinh ra từ nhiều nguyên nhân có thể gồm do tthoát vị đĩa đệm cột sống cổ, do rách dây chằng, rách bắp thịt cổ, do chấn thương dây thần kinh, gẫy xương, ung thư xương và gần đây các bác sĩ nhận ra rằng mắt khớp nối hai khớp xương với nhau cũng có thể là nguồn gốc phát sinh ra đau cổ.
Khám nghiệm về y chứng (lâm sàng) sờ nắn thấy cứng đau chỗ mắt khớp nối hai đốt xương ở một bên xương sống cổ, hoặc sưng cứng bắp thịt nối hai đốt xương sống cổ (paraspinal muscle), và đặc biệt đau khi quay cổ và ngửa cổ. Chụp hình quang tuyến X hoặc MRI không có kết quả ngoại trừ loại bỏ nghi ngờ gẫy xương, ung thư xương, xương mọc nhánh (osteophytes) hoặc cứng khớp. Tai nạn xe cộ thường là nguyên nhân chính làm trật mắt khớp xương sống cổ tại C2-C3 và C5-C6 thường được gọi nôm na là trật cần cổ, và là nguyên nhân chính đau cổ kinh niên.
Người bị bệnh trật mắt khớp xương sống cổ thường kêu đau cổ, nhức đầu, giới hạn cử động cổ (quay cổ). Cái đau được diễn tả là đau ê ẩm, khó chịu ở phía sau cổ, và thường đau lan xuống bả vai và giữa sống lưng.
Khám bệnh sờ nắn từng đốt xương thấy cứng bắp thịt ở khớp nối giữa hai đốt xương, ấn mạnh thấy người bệnh kêu đau, cử động khớp xương nghiêng và quay về sau bị hạn chế, không có dấu hiệu thương tổn về thần kinh.
Phương pháp chữa trị:
* Giai đoạn 1:giảm đau, giảm sưng, vãn hồi sự cử động cổ, giai đoạn này là giai đoạn cấp tính thường áp dụng đầu tiên là đắp lạnh (ice) lên chỗ đau để mạch máu co lại chỗ bắp thịt và dây chằng bị rách máu bớt chảy ra, đồng thời bớt bị sưng, bắp thịt bớt bị co thắt (spasm). Sau đó điều chỉnh khớp xương để mắt khớp trở về nguyên vị.
Trong giai đoạn này vật lý trị liệu nên tránh dùng xoa bóp (massage) sẽ ảnh hưởng đến chấn thương, không được dùng ultrasound vì sound waves sẽ xé rách thêm thớ xơ tế bào, máu sẽ chảy ra thêm, bầm tím thêm, chỉ nên nhẹ nhàng tập cử động cổ, co giãn bắp thịt.
Các trường hợp nặng như gẫy xương, rách thịt (open wound) cần phải chuyển đến các bác sĩ chuyên khoa giải phẫu.
* Giai đoạn 2: Phục hồi là giai đoạn mãn tính thường áp dụng nóng (heat) để mạch máu nở lớn, máu có dưỡng sinh chảy ra nuôi tế bào, bạch huyết cầu dọn dẹp những tế bào chết, tế bào phục hồi. Nếu cần phải điều chỉnh thêm các đốt xương trở lại nguyên vị. Vật lý trị liệu có thể dùng ultrasound, muscle stimulation, massage và tập thể dục.
* Giai đoạn 3: Vãn hồi chức năng, giai đoạn này mọi cử động phải được vãn hồi không còn bị đau, không bị tê, bình phục hoàn toàn.
Các phương pháp chữa trị khác có thể gồm trích thuốc Xylocaine và bupivacaine vào giữa mắt khớp xương (Intra-articular facet joint injections ) Hoặc cho uống thuốc giảm đau, chống viêm (Nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) như Ibuprofen (Motrin, Ibuprin)